اثرات جنگل تراشی و نوع کاربری زمین بر برخی خصوصیات شیمیایی و میکروبی خاک در شمال ایران (مطالعه موردی: سلیم شیخ ساری)

جنگل تراشی و به زیر کشت بردن اراضی جنگلی از یک سو و مدیریت نامناسب کشاورزی از سوی دیگر، دو عاملی هستند که همچنان منابع طبیعی و به ویژه خاک را به صورت جدی تهدید می کنند. این مطالعه به منظور بررسی اثرات جنگل تراشی و نوع مدیریت زمین بر برخی خصوصیات شیمیایی و میکروبی خاک در لایه های ۱۰-۰، ۲۰-۱۰ و ۴۰-۲۰ سانتی متری سه کاربری جنگل انجیلی، باغ مرکبات و مزرعه گندم در شهرستان ساری صورت پذیرفت. محتوای ماده ی آلی، نیتروژن کل، کربن و نیتروژن زیست توده ی میکروبی در تبدیل جنگل به مزرعه (در هر سه لایه) و باغ (در دو لایه ی ۱۰-۰ و ۲۰-۱۰ سانتی متری) به صورت معنی‎دار کاهش یافته بود. این کاهش در تبدیل جنگل به مزرعه و در عمق نخست، برای ماده ی آلی، نیتروژن کل، کربن و نیتروژن زیست توده ی میکروبی بیشترین و به ترتیب ۵/۳۵، ۲/۵۱، ۷/۶۹ و ۸/۵۹ درصد بود. فسفر قابل جذب و تنفس میکروبی در تبدیل جنگل به دو کاربری دیگر فقط در عمق ۱۰-۰ سانتی متری به صورت معنی دار کاهش یافته بود و این کاهش در تبدیل جنگل به مزرعه و در عمق نخست، ۲/۸۵ درصد برای فسفر قابل جذب و ۱/۳۵ درصد برای تنفس میکروبی بود. C/N میکروبی در تبدیل جنگل به مزرعه به صورت معنی دار کاهش و ضریب متابولیک میکروبی در تبدیل جنگل به دو کاربری دیگر به صورت معنی دار افزایش یافته بود. فعالیت آنزیمی اوره آز در تبدیل جنگل به هر دو کاربری و فعالیت آنزیمی فسفاتاز قلیایی فقط در تبدیل جنگل به مزرعه به صورت معنی دار کاهش یافته بود. نتایج این پژوهش نشان داد که تبدیل کاربری جنگل به کشاورزی باعث تغییرات خصوصیات شیمیایی و میکروبی خاک شده است که این تغییرات در تبدیل جنگل به مزرعه بارزتر بود. مهمترین دلائل این کاهش کلی در کیفیت خاک را می توان از یک سو برداشت محصول (در هر دو کاربری باغ و مزرعه) و از بین رفتن چرخه ی طبیعی و تقریبا بسته ی موجود در جنگل، و از سوی دیگر خاکورزی (در مزرعه) و کاربرد کود حیوانی (در باغ) به ترتیب به عنوان عوامل تشدید و تقلیل این تغییرات بیان نمود.

کلیدواژه ها:

تغییر کاربری زمین ، کیفیت خاک ، زیست توده ی میکروبی ، فعالیت آنزیمی